Ο Κωνσταντίνος Θ. Δημαράς (+1992) ήταν ιστορικός της ελληνικής λογοτεχνίας και συγγραφέας
O αγώνας που ζούμε τώρα, που μας έχει αφαρπάσει ολόψυχους, χωρίς διακρίσεις σε μιαν ενότητα εξαιρετική για την ιστορία μας. Ο αγώνας αυτός, που αποτελεί κιόλας ο ίδιος μια νίκη ασύγκριτη, είναι μέσα στη ροή της ιστορίας μας μια στιγμή, όπως μια στιγμή υπήρξε και ο πολύχρονος αγώνας του εικοσιένα. Στιγμή άψογη, μοναδική, αποφασιστική· δεν πρέπει να αφήσουμε να μας φύγει. Ο στρατιώτης που πολεμάει στο μέτωπο, που προσφέρει τη ζωή του ανεπιφύλαχτα, δίνει το μέτρο του έργου που μας έλαχε. Κάποτε, δεν ξέρω μετά πόσο καιρό, θα γυρίσει πίσω και θα μας ρωτήσει: «Τι εκάνατε; Σας άφησα μια Ελλάδα ξανανιωμένη από τη θεία αποστολική πνοή· πολέμησα και της εξασφάλισα την τιμή της, τη ζωή της· όταν έφυγα, άφησα πίσω μου ένα λαό με βαθειά τη συνείδηση της ιστορικής του ευθύνης· ένα λαό που χωρίς καμιάν αυταπάτη είχε ακριβώς σταθμίσει την σημασία και την βαρύτητα του υψηλού έργου που αδίσταχτα είχε αναλάβει. Τα παιδιά κι οι γυναίκες καμάρωναν, αδάκρυτα, που φεύγαμε· άνδρες, γυναίκες, παιδιά πρόσφεραν τη δουλειά τους, τα ρουχικά τους, τα χρήματά τους στις ανάγκες του κοινού, σύμβολο της ψυχικής τους κοινωνίας. Κανείς δεν έμεινε τρίτος, θεατής ψυχρός ή και θερμός. Τι την εκάνατε την άνθιση αυτή που σας άφησα; Τι την εκάνατε αυτή την Πίστη, που εγώ πολέμησα για να τη σώσω;»
Κι ύστερα ακόμη θα έρθουν τα παιδιά μας, τα παιδιά των παιδιών μας, οι μελλούμενες γενεές και θα κρίνουν το έργο που θα έχουμε επιτελέσει την ώρα που τα αδέλφια μας πολεμούσαν. Κι όχι μόνο θα το κρίνουν, αλλά θα πρέπει να το ζουν ακόμη και τότε, να ζήσει για πάντα το έργο της στιγμής αυτής αν φανούμε αντάξιοί της, αν φανούμε άξιοι της αποστολής μας.
Έτσι τίθεται το ζήτημα που έχουμε να λύσουμε. Και η θέση του δεν είναι πρόωρη· τέτοιες ευκαιρίες σπάνια τις γνωρίζουν οι λαοί, ούτε μια φορά στον κάθε αιώνα. Ενόσω γίνεται ο πόλεμος, μέσα από τον ίδιον τον πόλεμο έχουμε να βρούμε τα υλικά της αυριανής κοινωνίας. Το ψυχικό έρεισμά που παρέχεται, ο παλμός ο ενιαίος του λαού, δίνουν την ευκαιρία για τις μεγάλες αλλαγές που εκατό χρόνια ελεύθερη ζωή δεν μπόρεσε να προκαλέσει. Η στιγμή είναι επίσημη. Μεγάλα έργα του εσωτερικού κόσμου πρέπει να ανταποκριθούν στις μεγάλες πολεμικές πράξεις· μέσα στη σιωπή του εργαστηρίου μας, αφού ο καθένας μας θα έχει προσφέρει την ημέρα ό,τι μπορεί για τις άμεσες ανάγκες του πολέμου, θα πρέπει τη νύχτα να ξαγρυπνούμε, για να εξαντλήσουμε σε βάθος και σε πλάτος τις δυνατότητες του αιώνιου ελληνισμού. Δεν ταιριάζει η ευτέλεια της πρόχειρης φυλλάδας του δρόμου και τα εξημμένα άρθρα στο μεγαλείο και στην αξιοπρέπεια της εθνικής αυτής εξορμήσεως για τα υψηλοτέρα ανθρώπινα ιδανικά. Στο σκληρό έργο του πολέμου πρέπει να συντονισθεί σκληρή πνευματική προσπάθεια που να δώσει καρπούς ανάλογους με τη νίκη.
Παρόμοια περίσταση ετσάκισε έναν Σολωμό· δεν μπορούμε εμείς να την πάρουμε αψήφιστα. Θα δώσουμε ό,τι μας ζητήσει η πολιτεία, κι αν μπορούμε και πριν μας το ζητήσει· και παράλληλα θα θεμελιώσουμε πνευματικό σύστημα άξιο να δεχθεί την καινούργια Ελλάδα του μεταπολέμου.
Ο πόλεμος αυτός είναι κατ' εξοχήν πόλεμος ιδεολογιών. Ποτέ άλλοτε, από τον καιρό των θρησκευτικών πολέμων ως σήμερα δεν παρουσιάσθηκε παρόμοιο φαινόμενο, να υψωθούν αντιμέτωποι οι λαοί, άλλοι για να επιβάλλουν στην ανθρωπότητα ένα σύστημα ζωής και άλλοι για να το απορρίψουν. Το σύστημα που θέλει να επιβάλει ο ιταλικός φασισμός, στηριγμένο στις αρχές του δόλου και της βίας, αφού θεωρητικά το καταδικάσαμε, το βλέπουμε κιόλας τώρα που οδηγεί: στην άνανδρη επίθεση και στην άτιμη κατάρρευση. Αλλά μπροστά στα σύμβολα αυτά, εμείς -καθώς πολλές φορές έχει λεχθεί- δεν μπορούμε να στήσουμε τα φθαρμένα ιδανικά ενός κόσμου που ανήκει στα περασμένα: ούτε η συνείδηση, ούτε η ανάγκη της ζωής που προχωρεί, το επιτρέπουν. Στα αιώνια σύμβολα της δικαιοσύνης και της αγάπης που, καταδιωγμένα από τον φασισμό, ήρθαν για άλλη μια φορά στην Ελλάδα να βρουν έρεισμα και υπεράσπιση, θα πρέπει να δώσουμε εμείς ένα περιεχόμενο ανανεωμένο, ικανό να πληρώσει τις νέες ανάγκες και τις νέες απαιτήσεις που προκύπτουν.
Και το έργο τούτο θα είναι ακόμη πιο δύσκολο, γιατί ο κόσμος που χρόνια κιόλας, από τις αρχές του αιώνα, γκρεμίζεται και σωριάζει επάνω μας τα ερείπια του, καυχήθηκε πως υπηρετούσε τα ιδανικά της δικαιοσύνης και της αγάπης. Θα βρεθούν ανάμεσα μας άνθρωποι, νωθρότεροι πνευματικά, να μάς υποδείξουν μέσα από το παρελθόν ένα πρότυπο ζωής: την αμέριμνη ζωή που είχε ο κόσμος στά παιδικά τους χρόνια. Αμέριμνη όχι γιατί δεν έκρυβε κινδύνους, αλλά γιατί οι άνθρωποι ήταν ανίκανοι -είτε δεν ήθελαν- να τους αντιληφθούν, δεν μπορούσαν να συλλάβουν το μεγαλείο και την τραγικότητα της ζωής. Κι ήρθε ένας πόλεμος, με τα μηνύματά του, με τις απειλές του, με τις πραγματοποιήσεις του ολέθρου, μα οι «βραδυκίνητοι στον νου των εμφανίσεων» δέν μπόρεσαν να καταλάβουν. Ήρθε ένας μεταπόλεμος χειρότερος από τον πόλεμο εκείνον, και πάλι δεν καταλάβαιναν. Τώρα συζήτηση δέν χωρεί: στην πολιτεία που θα βγει κάποτε, αύριο, μεθαύριο, ατσαλωμένη από τον αγώνα, η δικαιοσύνη θά είναι κράτος και η αγάπη προσφορά.
Γράφω τις γραμμές αυτές, ενώ ηχούν ακόμη στ' αυτιά μου οι καμπάνες που τραγούδησαν τον πρόσφατο θρίαμβό μας, ενώ φωτίζουν ακόμη τα μάτια μου τα χαρούμενα πρόσωπα ενός λαού που δείχνεται άξιος της νίκης του. Μπορεί κάθε λογής δοκιμασίες να περάσουμε ύστερα απ' αυτό, αλλά, όπως σε μια νύχτα μέσα του Οκτωβρίου, κοντεύουν τώρα 3 μήνες, ανδρωθήκαμε ξαφνικά, όπως μέρα με την ήμέρα ανεβαίνουμε στη συνείδηση του κόσμου που ξαφνιασμένος μας κοιτάζει, έτσι πρέπει η ψυχή μας κι ο νους μας ν' ανεβαίνει προς την προκοπή. Παρόμοια, μέρα με την ημέρα, να καταχτούμε τον πνευματικό μας κόσμο. Πρέπει να θελήσουμε σε κάθε πράξη ηρωική εκείνων που πολεμούν, σε κάθε ηρωική έκφραση του πολέμου, να ανταποκρίνεται και ένας υψηλός στοχασμός, μια σκέψη γενναία και αποτελεσματική.
Έτσι μονάχα -κι όχι άλλιώς- θα κρατήσουμε και θα καρποφορήσει για μας το θείο δώρο της ενότητας που μάς έλαχε.
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου